Donald Tramp ağılsızca güc tətbiq etməklə hədələyir. Bunun əvəzinə, o, bir qiymət təklif etməlidir. Amerika beynəlxalq münasibətlərdə həmişə kommersiya yanaşmasına sadiq qalıb, lakin satınalmalar çox vaxt mübahisələr olmadan keçməyib.
Aktual.az xəbər verir ki, bu barədə "Ekonomist”nəşri yazıb.
Nəşrin qeydinə görə, Trampın güc yolu ilə Qrenlandiyanı almaq istəyi onun bağışlanmayacaq səhvi olacaq:
"1803-cü ildə Tomas Cefferson Luiziananı alıb ölkənin ərazisini iki dəfə artıranda, federal səviyyədə belə cəsarətli addımları istisna edən konstitusiya konstruktivizminə olan ehtirasından imtina etməyə məcbur olmuşdu.
64 il sonra dövlət katibi Uilyam Sivard Rusiyadan Alyaskanı 7,2 milyon dollara alanda, bu addım "Sivardın ağılsızlığı” adlandırıldı. Bu gün Alyaskanı alma əməliyyatı dahiyanə bir addım, Luiziananın alınması isə Amerikanın ən böyük prezidentlərindən birinin ən böyük nailiyyəti kimi qiymətləndirilir. Geri qayıtdıqda hər iki sövdələşmə çox sərfəli görünür. Tarix Donald Trampa o qədər də mərhəmətli yanaşmayacaq, əgər o, Qrenlandiyanı Danimarkadan zor tətbiq edərək alsa.
Amerika əraziləri zorla təslim etdirərək dostlarını itirəcək. Amma Trampın təxribatları həm də ona görə ağılsızdır ki, Qrenlandiyanın sərbəst və xoş niyyətlə əldə edilməsi haqqında razılaşma həqiqətən də əsrin sövdələşməsi ola bilər.Bu, Amerikanın və bəlkə də NATO müttəfiqlərinin təhlükəsizliyini artırar. Avtokratları çaş-baş qoyar. Bundan əlavə, bu alış adanın sakinləri üçün də faydalı ola bilər və şübhəsiz, onların sözü son qərar olacaqdır.
Bəs Qrenlandiyanın qiyməti nə qədərdir?
Başlamaq üçün bir əsas nöqtə adanın illik ÜDM-i ola bilər. 2021-ci ildəki son hesablamalara görə, bu, 3 milyard dollar idi, bu da Amerikanın ÜDM-nin 1/7000 hissəsinə bərabərdir. Qrenlandiyada cəmi 57 000 nəfər yaşayır, baxmayaraq ki, ada ABŞ-ın ən böyük ştatından da böyükdür. Dövlət xərclərinin yarısından çoxunu Danimarka ödəyir və bu əraziyə ildə 500 milyon dollar verir.
Ən böyük özəl sektor balıqçılıqdır. Dövlət sektorunu nəzərə almasaq və uzunmüddətli inkişafın davam edəcəyini, ABŞ federal hökumətinin ÜDM-in 16%-ni vergi şəklində alacağını (ölkə üzrə orta göstərici) və 30 illik ABŞ xəzinə istiqrazlarının gəlirliliyindən istifadə edərək diskont edəcəyimizi fərz etsək, qiymət təxminən 50 milyard dollardır. Bu, Amerikanın illik müdafiə xərclərinin təxminən iyirmidə birinə bərabərdir.
Ancaq Tramp Qrenlandiyanı onun kiçik istehsalı üçün deyil, strateji və iqtisadi potensialına görə arzulayır. Ada Amerika ilə Rusiya arasında yerləşir və Arktika buzlarının əriməsi ilə daha da əlçatan olan bir bölgədədir.
Bundan əlavə, Qrenlandiya böyük resurslara malikdir. ABŞ hökuməti tərəfindən "kritik əhəmiyyətli” hesab edilən 50 mineralın 43-nün təsdiq edilmiş ehtiyatları var, o cümlədən Çindən kənarda ən böyük nadir metal yataqları. Bunlar hərbi və yaşıl enerji avadanlıqları üçün vacibdir.
ABŞ Geoloji Xidmətinin 2008-ci ildə apardığı hesablamalara görə, Qrenlandiyanın sahilindəki quyulardan təxminən 52 milyard barrel neft hasil edilə bilər ki, bu da dünya üzrə təsdiq edilmiş ehtiyatların təxminən 3%-ni təşkil edir.
Sərt və uzaq bölgələrdə iş aparmağın çətinliyi səbəbindən Qrenlandiyanın resursları nisbətən az işlənmiş qalıb. Adanın 4/5 hissəsi buzla örtülüdür. Hətta burada yaşayış məntəqələrini birləşdirən yollar belə yoxdur. Amma iqlim dəyişdikcə faydalı qazıntılar daha əlçatan və dəyərli olur. Təxminən 170 sahədə qazma işləri aparılır, halbuki 10 il əvvəl bu rəqəm 12 idi.
Adanı kimdən almaq olar?
2009-cu ildə Danimarka faktiki olaraq Qrenlandiyaya referendumda onun sakinləri qərar verəcəyi təqdirdə müstəqilliyini elan etmək hüququ verdi. Beləliklə, hər hansı bir könüllü alış danimarkalılardan deyil, birbaşa adanın sakinlərindən asılıdır.
Əgər Amerika gələcək vergi axınının bizim təxmini hesablamamıza uyğun olaraq təklif versəydi, bu, hər bir sakinə təxminən 1 milyon dollar təşkil edərdi. Adanın zənginliyi və əhəmiyyətini nəzərə alaraq, Amerika ehtimal ki, hər bir qrenlandiyalını multimilyonçu edə bilərdi və bununla belə, alışdan böyük qazanc əldə edərdi.