Yaxud Macarıstanın gözəl təbiəti, zəngin tarixi və rəngarəng turizm imklanları barədə nə bilirik?
Mart ayının ortalarında Macarıstana ezamiyyət səfərimiz bir sıra maraqlı məqamları ilə yadda qaldı. Bu baxımdan təəssüratlarımızı oxucularla bölüşmək istədik.
Öncə qeyd edək ki, olduqca gözəl təbiətə, tarixi abidələrə, zəngin ve eyni zamanda keşməkeşli tarixə malik olan Macarıstan Avropanın tən ortasında yerləşən, şimaldan dağlarla əhatələnən düzən ərazidə yerləşir. Ölkənin qədim tarixə malik memarlıq abidələri, teatr və muzeyləri ilə bir neçə gün ərzində əyani olaraq tanış olmaq praktiki olaraq mümkün deyil. Bunun üçün hər məqamda xüsusi turlara və peşəkar gidlərə ehtiyac duyulur. Macarıstanı Avropanın ən böyük düzənlik ərazisinə və otlaqlarınamalik ölkə də adlandırmaq olar. Məhz bu xüsusiyyətinə görə də tarixi Macarıstan ərazisi həmişə müxtəlif tayfaları, xüsusilə, Şərqdən gələn döyüşkən köçəri xalqları özünə cəlb edib. Ölkənin indiki ərazisi Azərbaycan ərazisindən, təxminən, bir qədər böyükdür - 93,028 min kvardatkilometr. Şimaldan cənuba 250km, şərqdən qərbə 524km uzanan ölkə Qərbdən Avstriya, cənub və cənub-qərbdən Serbiya, Xorvatiya və Sloveniya, cənub-şərqdən Rumıniya, şimal-şərqdən Ukrayna, şimaldan isə Slovakiya ilə həmsərhəddir. Hazırkı Macarıstan tarixi Macarıstanın çox kiçik bir hissəsidir – 1920-ci ildə bağlanmış Trayan müqaviləsinə görə, ölkə ərazisinin 71 faizindən çoxunu, əhalisinin 58, 5 faizini, macar əhalisinin isə 32 faizini itirib. Ölkə ikinci dünya müharibəsi ərəfəsində itirilmiş ərazilərinin böyük bir hissəsini geri alsa da, ikinci dünya müharibəsinin nəticələrinə görə yenidən həmin əraziləri əldən verib. Məsələn,Transilvaniya kimi vilayət etnik macarların çoxluq təşkil etdiyi tarixi Macarıstan ərazisi olsa da, bu gün Rumıniyanın tərkibindədir. Ölkənin şimalı Karpat dağlarına söykənir, Dunay və Tisza kimi çaylar Macarıstan ərazisindən keçir. Bundan başqa, Mərkəzi Avropanın ən böyük şirin su gölü olan və "Macar dənizi” adlandırılan Balaton, həmçinin Velens, Fetto kimi göllər də füsunkar təbiət inciləri kimi qeyd edilə bilər. Ölkənin ən böyük təbii sərvəti isə onun bərəkətli torpaqları hesab olunur. Ölkə ərazisinin 70 faizi kənd təsərrüfatı üçün yararlıdır, Macarlar orta boydan hündür, daha çox sarışın(əsasən, mərkəzi şəhərlərdə), çox danışan və az hərəkət edən xalq kimi xarakterizə olunsa da, ölkənin tarixində "hərəkətliliyin” çox olduğunu söyləmək mümkündür. Qeyd etdiyimiz kimi, bu yerlərə tarixi köçlər çox olub. Hunlar, avarlar, madyarlar(macarlar), hətta peçeneq və qıpçaqlar buralara basqınlar edərək dövlətlərini və ya xanlıqlarını qurublar. Bu baxımdan əhalinin genetik tərkibi və eləcə də mədəniyyətini də rəngarəng saymaq olar. Həmçinin ölkənin tarixində baş verən burulğanlar, müxtəlif dövlətlər və hakim xalqların, sülalələrin bir-birini əvəzləməsi buradakı tarixi abidələrdə, vilayətlərdə öz dərin izlərini qoyub. Bu baxımdan Macarıstan həm də turistər üçün olduqca böyük maraq kəsb edən nəhəng bir tarix "muzey”idir. Burada qədim romalılardan və hunlardan tutmuş, Habsburqlar sülaləsinə qədər və daha sonrakı tarixin zəngin maddi-mədəni irsini əyani olaraq görmək imkanı genişdir. Bu baxımdan, Macarıstan erkən orta əsrlərdən Şərqlə Qərbin qovuşduğu, yaxud toqquşduğu ən bariz nümunələrdən biri kimi göz önündə canlanmış olur. Bununla belə, macarların əksəriyyəti katolik olmaqla özlərini Avropa ailəsinin üzvü sayır. Macarıstan 2004-cü ildən Avropa Birliyinin üzvüdür, 2007-ci ildən Şengen ərazisi sayılır. Bununla belə, ölkə avrozonaya daxil deyil. Burada avrodan daha çox macar valyutası olan forint işlənir. 1 avro təxminən 310 forintə bərabərdir.
Əlverişli turizm marşrutları
Yuxarıda qeyd etdiyimiz kimi, Macarıstanın tarixi və milli mədəni xüsusiyyətləri barədə ətraflı bilgilərə yiyələnmək və əyani tanışlıq üçün əlahiddə turlara, ölkədə gəzdiyimiz hər an ehtiyac duyurduq. Belə bir situasiyada "1000 doroq” şirkəti və şirkətin peşəkar mütəxəssisləri dadımıza çatdı. Adından göründüyü kimi, bu şirkətin adının mənası ruscadan "min yol” anlamındadır. Şirkət rusdilli işçilərdən və ya rus-ukraynalı menecerlərdən təşkil olunduğu və gidləri də rusca gözəl anlada bildiyi üçün postsovet ölkələrindən Macarıstan və ətraf ölkələri gəzmək istəyənlər üçün əlverişlidir. Budapeştin demək olar ki, mərkəzində yerləşən yaşadığımız "Medosz” hoteli vasitəsilə şirkətlə asan bir şəkildə əlaqə yaratmaq mümkün oldu. Macarıstanda olduğumuz müddətdə boş vaxt tapıb, şirkətin təşkil etdiyi bir neçə tura qatıldıq. Qatıldığımız bütün turlar əyləncəli olması, rəngarəngliyi, cazibədarlığı və ölkənin tarixi, mədəniyyəti, görməli yerləri, təbiəti barədə məlumat vermək baxımından informativliyi ilə yadda qaldı. Beləliklə, səfər boyunca biz Macarıstan barədə fərqli üslubda və o qədər müfəssəl məlumat aldıq ki, ölkə haqqında nəyisə öyrənmək üçün "Wikipedia”da eşələnməli olmadıq. Beləliklə, təkcə Budapeştlə tanışlıq üçün bir neçə gün sərf etmək gərəkdir. Paytaxtın ölkənin mərkəzində yerləşməsi, Dunay çayı boyunca düzülmüş qədim Avropa şəhərləri arasında inkişaf etmiş yol nəqliyyat infrastrukturu bu şəhəri, eləcə də Macarıstanın digər Dunayboyu ərazilərini turizm baxımından olduqca cəlbedici və əlverişli edir. Budapeştin ictimai nəqliyyatı çox rahat və turistlər üçün çox əlverişlidir. Burada da ictimai nəqliyyat, bizdəki "Bakubus” sistemində olduğu kimi, mərkəzləşmiş qaydada idarə olunur. Bundan əlavə, şəhərdə tramvay və trolleybuslar hələ də fəaliyyət göstərir. Eyni zamanda, Dunay çayındakı gəmilər də eyni sistemlə işləyir. Taksilər istisna olmaqla, şəhərdaxil ictimai nəqliyyat növləri üçün bir bilet almağa görə metrostansiyaların girişində qoyulmuş ödəmə terminalına 350 forint – bir dollardan bir qədər artıq məbləğdə pul daxil etməlisən. Ödəmə terminalı rus, ingilis, alman, macar və başqa dillərdə xidmət göstərir. Budapeşt metrosu əsas ictimai nəqliyyat növü olmaqla, sarı, qırmızı, mavi, yaşıl gediş xətləri üzrə fəaliyyət göstərir.
Ümumiyyətlə, ictimai nəqliyyat Macarıstanda bir çox qonşu Avropa ölkələri ilə müqayisədə ucuzdur.
Alış-veriş üçün şəhərin mərkəzindəki bahalı butiklərə deyil, mərkəzdən kənardakı metrostansiyaların çıxışındaki mall və ticarət mərkəzlərinə üstünlük verməniz tövsiyə olunur. Belə olduqda, eyni keyfiyyətdə məhsulları 30-40% ucuz qiymətə əldə edə bilərsiniz. Avropanın digər şəhərləri ilə müqayisədə Budapeşt keyfiyyətli və brend məhsulların alış-verişi üçün çox əlverişli şəhərdir. Ölkənin pul vahidi forint çoxsıfırlıdır. Bu isə onun dollar və avro qarşısında bir o qədər möhkəm olmadığına, Macarıstan məhsullarının və eynilə idxal mallarının qonşu Avstriya ilə müqayisədə, daha yumşaq şəkildə desək, daha əlçatan olduğunu söyləməyə əsas verir. Macarıstanda qiymətlər baha deyil, ancaq ən ucuz da deyil. Tutalım, yerli istehsal olan pivənin şüşəsini mağazadan 80 qəpiyə ala və ya həmin pivə üçün hansısa pubda 6 manat ödəyə bilərsiniz. Dad dəyişməyəcək. Dəyişən sadəcə əyləşdiyiniz masa və ortamdır. Budapeştin gecə həyatı da möhtəşəmdir. Şəhər demək olar ki, səhərəcən yatmır. Şəhərin 7-ci rayonu adlanan ərazidəki gecə klubları, pub və barlarda hər zövqə uyğun ritmik, gurultulu, həzin, bir sözlə istəyə və zövqə uyğun əyləncə məkanları fəaliyyət göstərir. Bu arada əksər kafe, bar və restoranların önündə iri şriftlərlə menyu qiymətləri əks okunub. Bu, sizə qiymətləri cibinizə uyğun müqayisə etməyə və daha səmərəli xərcləməyə yardım edəcək.
Həmçinin paytaxt Budapeştdən ölkənin digər turistik mərkəzlərinə - Balaton rayonu, Xeviz, Eger, Keçkenet və başqa qədim tarixi yerlərə gedib-qayitmağınız kifayət qədər tez və ucuz başa gəlir.
Macarıstandan Avropanın digər ölkə və şəhərlərinə çox rahat getmək olur
Qeyd edilənlərdən əlavə, siz Budapeştdən Avropanın digər ölkələrinin müxtəlif şəhərlərinə çoxşaxəli nəqliyyat şəbəkəsindən yararlanmaqla səyahət edə bilərsiniz. Avropanın mərkəzində yerləşən Macarıstan bu baxımdan da olduqca əlverişli bir ölkədir. Belə ki, ölkənin paytaxtı Budapeştdən Avstriyanın paytaxtı Vyanaya, Slovakiyanın paytaxtı Bratislavaya, həmçinin Çexiya şəhərlərinə və digər yerlərə avtobusla cəmio bir neçə saatlıq yol var.
Vyana, Bratislava, Zaqreb, Brno, Praqa və digər şəhərlər Budapeştdən cəmi bir neçə saatlıq məsafədə yerləşir. O şəhərlərə səfər etmək üçün əlavə otel xərclərinə gərək qalmayacaq. Yox, əgər həmin şəhərlərdə gecələmək istəsəniz, bunun üçün turizm şirkətləri sizi büdcəyə uyğun otel və qonaq evləri ilə təmin edə bilər. Müqayisə üçün qeyd edək ki, Macarıstanda əvvəlcədən hazır turistik paketlərin alınması fərdi qaydada səyahət etməkdən daha sərfəlidir. Turizm şirkətləri arasındakı kəskin rəqabət bu sahədə optimal bazar qiymətlərinin yaranmasına səbəb olub. Müqayisə üçün deyə bilərik ki, hər hansı Avropa şəhərinə fərdi qaydada səyahət etsəniz, ikiqat xərcə düşmüş olacaqsınız. Çünki yol-yemək xərcləri, yola nabələdçilik və sair amillər artıq xərclərin yaranmasına səbəb olur. Belə halda, bələdçilikdən yararlanmaq daha məqsədəuyğun və təhlükəsizdir.
Yeri gəlmişkən, səfər çərçivəsində iki gün Avstriyanın paytaxtı Vyanada olduq. Vyanaya getmək üçün "1000 dorog” şirkətinin xidmətindən yararlana bildik. Qısaca demək istərdik ki, Vyana öz möhtəşəmliyi, əzəmətli arxitekturası ilə həqiqətən də təkcə coğrafi baxımdan yox, həm də gözəllik və mədəniyyət baxımından Avropanın mərkəzində dayanan əsas şəhərlərdəndir. Eləcə də Avstriya belə bir mərkəzdə dayanır. Nahaq yerə demirlər ki, Almaniya saat kimi işləyən mexanizmdirsə, Avstriya bu saata ruh verən orqanizmdir. Ölkə gözəlliyi, səliqəliliyi və eyni zamanda zabitəliliyi ilə hər məqamda təəccübləndirir və həyəcanlandırır. Deyilənə görə, Stalin Vyananı çox sevdiyinə görə, Vyanaya hücum zamanı sovet əsgərlərinə şəhəri dağıtmamağı, lazım gələrsə əlbəyaxa döyüşlə ələ keçirməyi əmr edir. Məhz buna görə də indiyə qədər Vyanada sovet əsgərinin şərəfinə qızılı dəbilqəli və əlində sovet gerbi həkk olunmuş qızılı qalxan tutmuş nəhəng bir əsgər heykəli ucalır…
Bununla belə, Avstriyada qiymətlər inkişaf etməkdə olan ölkələrin vətəndaşları, xüsusən postsovet ölkələrindən gələnlər üçün olduqca baha görünə bilər. Macarıstanda isə qiymətlər, Avstriyaya nisbətən nəzərəçarpacaq dərəcədə ucuzdur.
Azərbaycanlı turistlərə onu da tövsiyə edərdik ki, ümumiyyətlə, Budapeşt, Vyana və digər iri Avropa şəhərlərində cibgirlərdən ehtiyatlı qorunmaq lazımdır. Çünki hər yerdə olduğu kimi, bu yerlər də digər ölkələrdən gələn bəzi tüfeylilər, həmçinin peşəsi oğurluq olanlardan sığortalanmayıb…
Avropanın termal turizm "cənnət”i
Macarıstan yeraltı müalicəvi sular məkanı olduğu üçün bu məkana çoxlu sayda turistlər ilin hər fəslində axın edir. Çünki Macarıstan dünya və Avropa səviyyəsində müalicə və istirahət turizmi baxımından xeyli irəlidədir. Ölkə termal sularla zəngindir. Ölkənin hər bir bölgəsində termal sular mövcuddur və onlar tərkibinə, müalicəvi xüsusiyyətlərinə görə bir-birindən fərqlənirlər. Burada termal turizmin demək olar ki, mövsümü yoxdur. Siz paytaxt Budapeştin lap mərkəzində qraf Seçenin şərəfinə adlandırılmış Seçen termal istirahət mərkəzində və ya paytaxtdan cəmi bir saatlıq və ya bir qədər artıq məsafələrdə yerləşən Xeviz, Eger, Vişeqrad Debresen və başqa məşhur termal istirahət və müalicə mərkəzlərini seçə bilərsiniz. Bir sözlə, Macarıstanın termal gölləri bütün dünyada məşhurdur. Ölkənin hər yerində, hətta ilin qış fəslində belə, açıq havada çimə biləcəyiniz termal suyun, hərarəti 25-30 dərəcədən artıq olan müxtəlif termal göllərin ətrafında müasir infrastruktur yaradılıb. Hərçənd ki, bu termal göllərdən ancaq Xevizdəki gölün müalicəvi xüsusiyyəti təsdiqlənib, digərləri isə yorğunluğu atmaq, dincəlmək üçün münasib fürsətdir. Yeri gəlmişkən, termal turizm baxımından Azərbaycanın Macarıstan təcrübəsindən əxz etməli olduğu çox məqamlar var. Azərbaycanın istər cənub, istərsə də şimal bölgəsində tərkibi müalicəvilik baxımından da xeyli zəngin və faydalı olan termal sular olduğu halda, hələ də bizdə termal turizm standartları lazımınca oturuşmayıb və ya rentabellilik yetərincə deyil… Macarıstan isə öz termal turizmi ilə demək olar ki bütün Avropa və dünya ölkələrini cəlb edə bilib…
Əgər Macarıstandakı termal istirahət mərkəzlərinin qonaq evləri və otellərində gecələmək istəməsəniz, bu halda birdəfəlik giriş kartlarını əldə etməklə termal turizm göllərindən yararlana bilərsiniz
Bundan başqa, Macarıstanda ov turizmi də olduqca əyləncəli və zövqverici hesab edilir. Məsələn siz öncədən sifariş etməklə ov mövsümündə Macarıstan meşələrində vəhşi heyvanların ovu ilə də məşğul ola bilərsiniz. Həmçinin, bu turizm baxımından imkanların tükənmədiyi ölkədə turizmin müxtəlif individual xidmətləri təklif edilir.
Dadlı və original macar mətbəxi
Macar mətbəxi də çox rəngarəngdir. Ümumiyyətlə, mətbəx mövzusu zövq məsələsi olduğundan, bunun üzərində çox dayanmaq istəməzdik, amma əmin olun ki, bu ölkədə nəinki ac qalmayacaqsınız, hətta yeni dadlar kəşf edəcəksiniz.
Qısaca, macar mətbəxinin əsas ənənəvi yeməklərindən "qulyaş”ın adını çəkmək olar. Bu qulyaş fərqli bir şorbadır və ət, tərəvəz, əriştə, ədviyyat qatılmaqla bişirilir. Bundan başqa, Dunay və ətrafdakı göllərdən bol-bol balıq tutmaq imkanı olan macarların bir balıq şorbası da var – "Halasli”. Bu macar şorbası, bizim balıq buğlamasından daha dadlı olmasa da, rus "uxa”sından yetərincə tamlıdır. Hər halda, zövqlər müxtəlifdir…
Şərabdan anlayırsınızsa, Macarıstanda səfərinizi uzunmüddətli etməyə dəyər. Təkcə Tokai vadisindən Balaton rayonunadək müxtəlif üzüm növlərindən hazırlanan "Tokai”, "Boz Monax”, "Turan”, "Öküz qanı” və başqa məşhur şərabların cürbəcür növlərini dada bilmək üçün zamana ehtiyacınız olacaq. Bir sözlə, avropalılar da tam əminliklə deyirlər ki, macarlar ətdən və üzümdən dadlı xarüqələr yarada bilirlər…
İlkin AĞAYEV
Bakı-Budapeşt-Vyana-Budapeşt-Bakı
